Hargeysa (Hayaannews)- Warbaahinta caalamka ayaa wax ka qortay qadiyadda madax-bannaanida Somaliland, iyada oo Somaliland xornimadeeda dib ula soo laabatay 18-kii Bishii May ee sannadkii 1991-kii, waxaanay tilmaameen in uu jiro dhaq-dhaqaaqyo waaweyn oo caalami ah oo isa soo taraya, kuwaasi oo lagu aqoonsanayo madax-banaanida Somaliland.
Warbaahinta caalamiga ah ee Salon.com iyo MENAFN, ayaa daabacay maqaal dheer oo ay kaga hadlayaan taariikhda qadiyadda madax-bannaanida Somaliland, marxaladihii kala dambeeyay ee ay soo martay iyo horumarka la taaban karo ee ka hano qaaday Somaliland tan iyo markii ay dib ula soo laabtay madax-bannaanideeda.
Qoraalkaasi oo dhammaystiranina waxa uu u dhignaa sidan “1960kii, Somaliland waxay xornimada ka qaadatay Great Britain, ka dibna wax yar ka dib waxay la midowday Soomaaliya oo iyadu xornimada ka qaadatay gumaystihii Talyaaniga. Haddana reer Somaliland waxay markiiba muujiyeen sida ay uga xun yihiin midnimadaa fashilantay. Reer Somaliland waxay midnimadaasi ku diideen aftidii midawgii iyo dastuurkii la xidhiidhay ee sannadkii 1961kii.
Dabayaaqadii sanadkaas, saraakiishii Somaliland waxay qaadeen afgambi aan lagu guulaysan oo loo qorsheeyay in qayb ka mid ah la soo celiyo madaxbannaanida Somaliland.
Jabhad hubaysan oo lagaga soo horjeeday Keligii taliyihii Maxamed Siyaad Barre ayaa ka qarxay Somaliland sannadihii 1980-aadkii, taas oo aakhirkii ka qayb qaadatay dhicitaankii iyo burburkii dawladdii kali-taliska ahayd ee Maxamed Siyaad Barre.
Somaliland waxa ay ku dhawaaqday madax-banaanideeda bishii May 1991-kii, iyada oo tan iyo wakhtigaas ahayd mid si rasmi ah u madaxbannaantay.
Waa reer Somaliland, cid kalena ma aha, waxaanay ka go’day Soomaaliya, sidii Eriteriyaanka Itoobiya uga soo baxeen 1991kii, Koonfurta Suudaanna ka sameeyeen Suudaan 2019. Waxaan hubaa in Gaildon aanu ku hungoobin Ereteriya iyo Koonfurta Suudaan. dalalkooda, ama ay diidaan U.S. iyaga oo loo aqoonsaday inay yihiin “weerar qarsoodi ah, neocolonial ah.”
Waxa ku xiga aragtida Gaildon ee ah in Somaliland ku filnaansho la’aantu ay meesha ka saarayso. Xeerka uu halkan ku xusayo waa xeerka iskaashiga Somaliland ee labada xisbi:
Sharcigoodu waxa uu sawir qurux badan ka bixinayaa Somaliland, waxana uu ku baaqayaa in Maraykanku si weyn ugu soo dhawaado. Sharcigani waxa uu ku tiirsan yahay isku darka macluumaadka iyo kuwa aan dhamaystirnayn. (Warbixinta Freedom House ee kor ku xusan waxay sheegaysaa in Somaliland ‘ay aragtay nabaad guurka joogtada ah ee xuquuqaha siyaasadeed iyo goobaha madaniga ah’, iyadoo beelaha laga tirada badan yahay ay guulo waawyn ka soo hooyeen doorashidii ugu dambaysay ee Somaliland.
Haddana, waa fikrad la yaab leh, maadaama Somaliland ay dhaliilo leedahay, ay tahay in lagu qasbo inay ka sii mid ahaato midawga waraaqda ah ee Soomaaliya, oo ah waddan aan shaqaynayn, waa dawlad fashilantay oo dunida soo martay labaatan sannadood.
Dhab ahaantii, Freedom House warbixinteedii ugu dambeysay ee 2022 waxay ku qiimeysay Soomaaliya inaysan “xor ahayn” iyadoo keensatay 7 ka mid ah 100. Taasi waa darajada 12-aad ee ugu liidata adduunka, oo ka hooseysa kiisaska liiska adduunka sida Yemen, Belarus, iyo Afghanistan.
Dhanka kale, Somaliland waxa lagu qiimeeyay “qayb xor ah” oo ay heshay 49. Haddii Somaliland ku filnaansho la’aantu ka reebto gooni-isu-taagga, markaa Soomaaliya wax aad u yar ayay ka haysataa qarannimada.”
